Prof. Dr. Sevinç Özgen, mültecilere yönelik ulusal ve memleketler arası resmi siyasetleri kıymetlendirerek bu siyasetlerin mültecilerin statülerinin belirlenmesinde, emek sömürüsünde ve mülteci düşmanlığının ortaya çıkmasındaki rollerini anlattı.
Şüheda DOĞAN (BURSA İGFA)- Mülteciliğin statüsünü belirleyen milletlerarası antlaşmaların, mültecilerin bugün karşılaştıkları sıkıntıları neden çözemediğine, mültecilik ve hukuk bireyi olma meselesinden bahseden Prof. Dr. Sevinç Özgen, ” Göçün son yüzyıldaki tarifi yüklü olarak ulus devletlerin hudutlarını pekiştirmek misyonunu görüyor. Bu pekiştirme iki taraflıdır: Göç edenin hudut dışına çıktığı andan itibaren düşmanlaştırıldığını, öte yandan göçle gelenin de birebir biçimde hain, düşman, vatan haini hatta tüm hataların müsebbibi ilan edildiğini görüyoruz. Vatandaşların devletleriyle bağları giderek soruşturma ve pazarlık hakkından çıkıp, biat etmeye yönleniyor. Kağıttan kimlikler kırılganlaşıyor, vatandaşı olduğumuz devlete itaat giderek daha çok kölelik muahedesi haline geliyor: Vatandaşlar, artık devletin koyduğu isimlere biat etmekle yükümlüdür çağımızda. Neo-liberal piyasa olarak isimlendirdiğimiz bu yapı bir yandan sömürüyü kimlik seviyesine indirgedi, öbür yandan o güne dek görülmemiş bir atomize bireyciliği yücelterek “yaratıcı birey” piyasasını evrenselleştirdi, en değerlisi devletlerin kapitalist sistem idaresini de esnek çalışma ve esnek üretim rejimiyle, hem de milletlerarası boyutta tahkim etti.
Bundan sonra üniversal insan hakları ve demokrasi savunusunu yapan sendikaların ve milletlerarası hak alanlarının kapitalist devletler nezdinde bir tehdit oluşturma talihi ortadan kalktı. Artık vaktin bakışına sıkışarak “mültecilik sorununa” indirgediğimiz olgunun temelinde kapitalist piyasaya nazaran üretmeyen emeğin “insan” kategorisinden çıkartılması vardır ve başlangıcı 90’lara dayanır. 90’lı yıllar, 1970’lerdeki yükselen halk hareketlerinin zoruyla kurulmuş ve insan hakkı savunma savlarını temele almış olan milletlerarası kurumların çöküşüyle sonuçlandı. Bu “harika bireyin de kendi hakkını savunacak kadar uzman olduğu, başına gelenlerin sorumluluğunu alabilecek kadar nitelikli ve esnek olduğu” savı 2000’lerin sonundan itibaren de “yaratıcı işgücü piyasası”nın temel mottosu ve ortak kabul alanı” tabirlerini kullandı.
Özgen, “Uluslararası seviyede değindiğimiz mültecilik statüsü ile bir arada Türkiye’de resmi göç siyasetlerinin nasıl işlediğine ve bu siyasetlerin toplumda nasıl bir karşılık oluşturduğuna bakıcak olursak, başka bir deyişle kağıtsızların statüleri şöyle en üstten alta gerçek sıralanabilir: Mülkü, parası, pasaportu olan erkek, Sünni, Arap kümeleri en üstte; Ezidi, Şafi yahut öteki dinden olan ve mezhebi farklı Müslümanlar, Kürtler ve bayanlar altta” dedi.
Özgen, “Mültecilere yönelik siyasetler geldikleri ülkeler, sınıfsal pozisyonları, ırkları, dinleri, mezhepleri, yaşları ve cinsiyetleri üzere birçok durum göz önüne alınarak işliyor. Son Afgan göçüyle birlikte haberlerde ve toplumsal medyada, “Afgan genç erkekler”, “sınır namustur” üzere telaffuzlarla Afganlı mültecilerin potansiyel tehlike olarak işaretlendiklerini gördük” tavrına karşı, “Bu çağdaş devletlerin uygun gördüğü tüm “vatandaşlık rejimleri” tıpkı vakitte emeğin ve sermayenin akışını da denetleyen tüm ülkeler açısından da onaylandı. Böylelikle, göçmen- mültecilerin hem çıkış ülkelerinde hem de varış yerlerindeki statüleri “iki kez istenmeyen” ve “güvenlik açısından tehlikeli” olarak kodlandı ve meşrulaştı” dedi.
“En kırılgan pozisyonda olan mülteciler ve göçmenler birer hiç ilan edilme ihtimali ile her an karşı karşıyalar. Pekala bu kırılganlığın içinde hem mülteci hem de bayan olmak nasıl bir belirleyendir” sorusuna karşılık veren Prof. Dr. Sevinç Özgen, “Kadınların ve çocukların kendi iradeleriyle yaşama katılmaları mümkün olduğunca çok taraftan ve çok taraflı kırılmaya çalışılır, emeklerine el konulur, gelecek planları itinayla tahrip edilir ve nesneleştirilir. Bu yolla yeni devletin otoriteleri bayan ve çocuklar aracılığıyla erkeğe hem boyun eğdirmeye çalışır hem de şayet boyun eğerse onu taltif ederek yanına çeker.
Mülteci bayanların ve çocukların kendilik alanları hem yeni geldikleri devletlerin otoriteleri tarafından hem de bu otoriteyle olabildiğince süratle bütünleşerek kendilerini garantiye almaya çalışan kendi patriyarkal alanları tarafından süratle işgal edilir, istismar edilir ve yok edilir. Kaldı ki, mülteci- göçmenlerin çoğunluğu resmi olsun olmasın kendi ülkelerindeki bağları hala taşıdıkları için patriyarkal yapılar hem bayanlar ve çocukları mallaştırarak bu pazarlıkta da güçlü olmak isterler, hem de emek ve üretimlerine el koyarak her iki taraftaki pazarlıklarını güçlü meblağlar. Güçlü patriyarkal bağlar erkeklerin hem geri dönebilme hem de bulundukları yeni yerde yerleşebilmelerinin garantisidir” dedi.
Tüm göçmenlerin Suriyeliye, onların da toptan bir zavallı statüsüne indirgenmiş olması çok büyük bir bulanıklık yaratmaktadır. Millet de devlet de kağıtsızları lakin fakir, zavallı, temiz, bayan ve çocuk hatta o vakit da kesinlikle meyyit olabilirlerse benimseyebilmektedir” diyen Özgen, “Kağıtsızların toplumda asla bir yer edinmemesi, para sahibi olmaması, kesinlikle kovalandıklarında sürülecek kadar çaresiz bırakılmalarına duyulan büyük gereksinimin ardında; ırkçılığın çok büyük tesiri vardır.Öte yandan Suriye göçmenlerinin homojen olmadığını, kendi ülkelerinde birbiriyle çatışan kümelerden olduğunu biliyoruz.
Nasıl ki sınıfsız, imtiyazsız ortak bir kitle olarak bir Türk milletinden kelam edilemez ise, Suriye için de bu böyledir. Bilindik bir husus olmasına karşın tekrarlamakta fayda var: 2016 yılı Türkiye’deki mülteciler için bir dönüm noktasıdır. Çünkü fakat bu tarihte AB’ni zorlamasıyla kağıtsızların tam sayısına ulaşabilmek mümkün olmuştur. Fakat yeniden de bu sayının aldığı yardımlar, Türkiye’nin eriştiği göçmen yardımı bütçesinin hangi kesitlere ve hangi STK’lara harcanmış olduğu, ana programlar vb. pek çok datada belirsizlikler vardır. Sıhhat, geçim, barınma, eğitime ulaşma, gelecek planlamak için özgüven kazandırma, toplumsal cinsiyet hakları, çalışma ve seyahat hakları vb. pek çok yaşamsal hususta çok büyük belirsizlikler vardır. Daha değerlisi mülteciler/kağıtsızlar kendileri için verilen kararlarda kelam ve temsil hakkından neredeyse büsbütün yoksundurlar” halinde konuştu.
